اصطلاحات صنعت نسوز را بشناسید…

در ایران و تمامی کشور‌های جهان صنایع مختلفی در حال فعالیت هستند که یکی از آن‌ها، صنعت نسوز نام دارد. همان‌گونه که در تمامی این صنایع اصطلاحات تخصصی و اساسی وجود دارد، اصطلاحات صنعت نسوز هم در این زمینه می‌تواند شما را با بسیاری از موارد آشنا کند. به‌طور کلی هر ماده‌ای که دیر‌گداز بوده و بتواند در برابر حرارت بالا از خود مقاومت زیادی نشان دهد در این حوزه قرار می‌گیرد. برای آشنایی با اصطلاحات فنی این حیطه، بهتر است ابتدا چنین صنعت بزرگی را بررسی کرده و بشناسید.

صنعت نسوز چیست؟

تمامی صنایع از ابزار و محصولات مختلفی تشکیل شده‌اند. با‌توجه به همین مسئله می‌توان گفت در صنعت نسوز هم ابزار، محصولات و وسایل مختلفی که ویژگی دیر‌گداز ‌بودن را دارند، قرار می‌گیرند. البته کوره‌های حرارتی که در کارخانه‌های دیگر به‌کار می‌روند هم در این زمینه جای دارند (به طور کلی هر جا که با حرارت و دمای بالا سر و کارداریم به صنعت نسوز و ابزارهای آن نیاز پیدا خواهیم کرد).

در این مقاله تعدادی از اصطلاحات فنی صنعت نسوز به صورت خلاصه نوشته شده است. بسیاری از محصولاتی که در این حیطه و همچنین برای کارخانه‌ها و دیگر صنایع مورد استفاده قرار می‌گیرند، توانایی مقاومت در برابر حرارت بالا، حمله شیمیایی و فشار را دارند.

اغلب این وسایل و محصولات در هیچ حالتی اشتعال‌پذیر نبوده و اگر حرارت از حد آستانه تحمل آن‌ها فراتر رود، تجزیه می‌شوند. در بسیاری از مواقع این تجزیه خود را به شکل دود نشان می‌دهد. از آنجایی‌که این وسایل در برابر آتش دوام آورده و فرم خود را از دست نمی‌دهند، برای کوره‌های با حرارت بالا هم به‌کار می‌روند.

اصطلاحات صنعت نسوز

همان‌گونه که گفته شد این صنعت با حوزه‌های مختلفی در ارتباط است. می‌توان صنایعی همچون: فولاد، سیمان و شیشه را جزو مهم‌ترین آن‌ها دانست. به‌صورت حدودی می‌توان ۶۰ درصد میزان مصرف محصولات صنعت نسوز در جهان را به فولاد و ۲۵ درصد از آن را به سیمان مرتبط دانست. حدود ۱۵ درصد باقی‌مانده به دیگر صنایع اختصاص دارد. در ادامه به بررسی اصطلاحات فنی صنعت نسوز می‌پردازیم.

آجر نسوز

آجر نسوز از خاک نسوز، بوکسیت و دیگر ترکیبات نسوز به وجود می‌آید. آجرهای نسوز توانایی تحمل حرارت بالای ۱۰۰۰ درجه را دارند. حرارت در شرایط کاری آجرها، موجب ذوب شدن کانی های خاک در هم می شود و نتیجه‌ی این امر باعث بالا رفتن مقاومت آجر می‌گردد.

جرم نسوز

یکی از رایج‌ترین اصطلاحات فنی صنعت نسوز، جرم نسوز است. این جرم‌ها می‌توانند از خود در برابر حملات شیمیایی، ضربه، سایش و همچنین بار مکانیکی شدید مقاومت خوبی نشان دهند. می‌توان از خاک‌های اسپینل، خاک‌های سیلیسی، روکش تاندیش و جرم‌های آلومینیومی به‌عنوان برخی از جرم‌های نسوز نام برد. از این جرم‌ها در جهت نسوز‌کاری تاندیش‌ها، پاتیل‌ها، کوره‌های القایی و ساخت بلوک‌های کوره استفاده می‌شود.

پتو نسوز

 برای عایق‌کاری کوره ها از پتوی نسوز سرامیکی استفاده می شود که به ذخیره و جلوگیری از هدر رفت انرژی کمک می‌کند. این نوع پتوها عایق بسیار خوبی در برابر دمای بالا هستند؛ حرارت بسیار کمی را از خود عبور می دهند و در مقابل شوک‌های حرارتی کاملاً مقاوم هستند.

سیمان نسوز

سیمان نسوز که به آن سیمان پرآلومین نیز گفته می‌شود، به دلیل داشتن درصد بالای آلومینا در ترکیبات خود شناخته می‌شود. این سیمان عمدتاً از ترکیب آهک و آلومینا تشکیل شده و از نظر شیمیایی حاوی اکسید کلسیم، اکسید سیلیسیم، اکسید آلومینیوم و اکسید آهن است. سیمان نسوز پس از ترکیب با آب و قرار گرفتن در معرض هوا به‌سرعت سخت شده و مقاومت بالایی در برابر حرارت و شرایط محیطی پیدا می‌کند.

انکر استیل (نسوز)

برای بهینه‌سازی عملکرد پوشش‌های نسوز، از سیستم‌های انکر نسوز برای تثبیت و محکم کردن قطعات ریخته‌گری نسوز، تخته‌ها، پتوی نسوز، و مدول‌های الیاف سرامیکی به بدنه یا پوسته کوره استفاده می‌شود. این انکرها از فولاد ضد زنگ مقاوم در برابر حرارت و آلیاژهای نیکل ساخته شده‌اند و وظایف مختلفی از جمله تثبیت، جلوگیری از جابه‌جایی و افزایش طول عمر پوشش‌های نسوز را بر عهده دارند.

استیل نسوز

استیل به نوعی از آلیاژ فولادی گفته می شود که نسبت به دما و حرارت های زیاد مقاومت زیادی از خود نشان می‌دهند و دچار آسیب دیدگی نمی‌شوند. در برخی کاربردهای صنعتی به این نوع از فولاد نیاز است که بتواند در دماهای بالا ساختار و خواص خوب خود را حفظ کند. استیل با گرید 310 یا S310  جزو استیل‌های نسوز محسوب می شوند.

بوکسیت

بوکسیت کلسینه شده کوره دوار، بوکسیتی است که عمدتاً در صنایع نسوز استفاده می‌شود، به عبارتی ماده اولیه ضروری برای تولید محصولات نسوز با کیفیت می‌باشد. بوکسیت مورد استفاده در صنعت نسوز همواره دارای درصد بالایی آلومینا و مقادیر کم ترکیبات قلیایی و اکسید آهن و اکسید تیتانیم می‌باشد. این تناسب عناصر مقاومت بالای حرارتی و خواص مکانیکی خوب در دمای بالا را به ارمغان می‌آورد. استفاده از کوره دوار و دمای بالا باعث کلسیناسیون یکنواخت و دانسیته بالا در این ماده معدنی می‌گردد.

آلومینا

آلومینا یا اکسید آلومینیوم یک ترکیب شیمیایی از آلومینیوم و اکسیژن با فرمول شیمیایی(Al₂O₃) است. این متداول‌ترین نوع اکسید آلـومینیوم است. آلومینا (alumina) به طور طبیعی در فاز پلی کریستالین (α-Al₂O₃) به عنوان کوراندوم معدنی وجود دارد که در انواع سنگ‌های قیمتی یاقوت و یاقوت کبود یافت می‌شوند. آلومینیوم اکسید یکی از پرمصرف‌ترین ماده‌های سرامیکی اکسیدی است. به علت خواص منحصر به فردی که دارد دارای کاربردهای گسترده است. از این ماده در تناژهای بالا هنگام ساخت جرم‌های نسوز نیز استفاده می‌شود. این ماده به دلیل سختی بالا به عنوان ساینده شناخته می‌شود و همچنین به دلیل نقطه‌ی ذوب بالا، به عنوان یک ماده نسوز، قابل توجه است.

مدول نسوز سرامیکی

مدول‌های سرامیکی از پتوی سرامیکی ساخته می شوند که به صورت چند لایه بر روی هم تا، چیده و فشرده می شود تا مدول‌هایی با ابعاد مختلف را تشکیل دهد. در طراحی این مدول ها انکرهای استیل (معمولا گریدهای نسوز) به کار رفته است و به صنعتگران این امکان را می دهد که با نصب اقتصادی و اتصال مکانیکی آسان دیواره یا سقف کوره ها را شکل دهند.

برد نسوز

برد سرامیکی نسوز، نوعی کامپوزیت از الیاف سرامیکی است که یکی از پرمصرف‌ترین و مهمترین عایق‌های حرارتی نسوز می‌باشند. این ماده جهت کاربرد در محدوده دمایی ۱۰۰۰ تا ۱۴۰۰ درجه سانتیگراد تولید می‌گردد. مناسب ترین جایگزین‌ها برای پارچه و ورق آزبست به منظور عایق کاری به حساب می‌آید. این محصول به راحتی بریده می‌شود و در اثر برخورد با مذاب فلزات غیر آهنی ترد نمی‌شود. این ماده دارای مقدار کمی چسب آلی به‌ منظور استحکام‌دهی است که در هنگام رسیدن دما به ۱۰۰ درجه سانتیگراد به سادگی می‌سوزد.

منسوجات نسوز

منسوجات الیاف سرامیکی از بافته‌های الیاف سرامیکی آلومینا-سیلیکا تشکیل شده‌اند که حاوی 47% آلومینا و 53% سیلیس هستند. این منسوجات فاقد آزبست بوده و در دماهای بالا تا 1260 درجه سانتی‌گراد قابل استفاده هستند. بسته به نوع بافت، می‌توان از این الیاف برای تولید پارچه‌های نسوز یا طناب‌های نسوز با سطح مقاطع مختلف استفاده کرد.

در برخی از این محصولات، برای افزایش مقاومت حرارتی و استحکام مکانیکی، از رشته‌های نازک استیل در ساختار آن‌ها بهره گرفته می‌شود. این منسوجات به دو دسته پارچه‌ها و طناب‌های سیم‌دار و بی‌سیم تقسیم می‌شوند.

چدن

چدن به آلیاژهای آهنی گفته می‌شود که درصد کربن آن‌ها بیش از 2 درصد باشد. در صنعت نسوز، چدن فلزی ترکیبی از آهن و کربن است که بسیاری از افراد با آن آشنایی دارند. علاوه بر آهن و کربن، سیلیسیم نیز در ترکیب چدن وجود دارد که موجب بهبود خواص مکانیکی و افزایش کارایی آن می‌شود. از چدن برای تولید چدن سفید، چدن مالیبل، چدن آلیاژی و چدن خاکستری نشکن استفاده می‌شود. این محصولات عمدتاً در ریخته‌گری، ماشین‌سازی و صنایع مختلف کاربرد دارند.

فولاد

از آنجایی که آهن خالص بدون کربن در صنعت کاربرد چندانی ندارد، افزودن کربن به آهن و تولید فولاد، باعث افزایش مقاومت و بهبود خواص مکانیکی آن می‌شود. برای تولید فولاد ساختمانی و فولاد کم‌آلیاژ، معمولاً از قراضه‌های فولادی به‌عنوان ماده اولیه استفاده می‌شود.

خاک های نسوز

یکی از اصطلاحات فنی در صنعت نسوز، خاک نسوز است که از مواد اولیه خاص همراه با مواد افزودنی تولید می‌شود. این خاک‌ها بسته به نیاز، به روش‌های ویبره‌کردن یا کوبیدن مورد استفاده قرار می‌گیرند.

کوره

کوره فضایی است که در آن می‌توان مواد مختلف را با استفاده از انواع انرژی‌های گرمایی گرم، ذوب یا تبخیر کرد. انرژی موردنیاز کوره‌ها معمولاً از سوخت‌های فسیلی یا سوخت‌های پاک تأمین می‌شود. از گازوئیل، مازوت، گاز طبیعی، زغال‌سنگ، کک و نفت به‌عنوان سوخت‌های فسیلی و از پلاسما و انرژی الکتریکی به‌عنوان سوخت‌های پاک استفاده می‌شود.

کوره القایی

کوره القایی نوعی کوره است که با القای جریان الکتریکی کار می‌کند. این کوره‌ها به دلیل استفاده از فناوری پیشرفته، گران‌قیمت هستند، اما از مزایای آن‌ها می‌توان به داشتن محیط تمیز و کنترل دقیق دما برای ذوب و تبخیر مواد اشاره کرد.

خاک کوبی

اصطلاح خاک‌کوبی زمانی به‌کار می‌رود که خاک‌های نسوز را برای نصب آماده کنید. این فرآیند به دو روش دستی یا دستگاهی (ویبره) انجام می‌شود. روش ویبره دقت و تراکم بیشتری را در نصب خاک نسوز فراهم می‌کند.

بتن نسوز

بتن نسوز، که به آن جرم ریختنی نسوز نیز گفته می‌شود، از ترکیب مواد خشک نسوز با آب به‌دست می‌آید و پس از اختلاط، حالت بتنی پیدا می‌کند. این بتن‌ها خواص فیزیکی و مکانیکی پایداری دارند و حتی پس از قرارگیری در معرض حرارت‌های بالا، تغییر شکل یا افت استحکام در آن‌ها به حداقل می‌رسد.

زینتر

زینتر یکی از اصطلاحات فنی در صنعت نسوز است و برای ایجاد پیوندهای سرامیکی و شیمیایی در مواد دیرگداز استفاده می‌شود. این فرآیند شامل گرمایش مواد تا دمای معینی است که باعث افزایش استحکام و چگالی آن‌ها می‌شود. به این فرآیند، پخت یا زینترینگ نیز گفته می‌شود.

سخن پایانی

در صنعت نسوز محصولات زیادی مورد استفاده قرار می‌گیرند که بسیاری از آن‌ها به دیگر صنایع و کارخانه‌ها ارتباط دارند. برای آنکه بتوانید از این وسایل بهره ببرید، ابتدا باید اصطلاحات فنی صنعت نسوز و مواد نسوز را شناخته و طبق آن‌ها فعالیت خود را آغاز کنید.

این مواد با خواص فیزیکی و شیمیایی منحصربه‌فرد خود، در بسیاری از صنایع کاربرد دارند و نقش مهمی در افزایش مقاومت حرارتی، مکانیکی و طول عمر سازه‌ها و تجهیزات ایفا می‌کنند.

برای دستیابی به مواد نسوز با بالاترین کیفیت و مناسب‌ترین قیمت، کافی است با مشاورین متخصص ساپراویسمن تماس بگیرید. تیم ما آماده ارائه مشاوره رایگان و کمک به شما در انتخاب بهترین محصول مطابق با نیازتان است. ساپراویسمن تضمین‌کننده کیفیت و دوام این مواد در پروژه‌های شما خواهد بود.

همین حالا با ما در تماس باشید و از خدمات ویژه ما بهره‌مند شوید!

ساپراویسمن

سوالات متداول

• صنعت نسوز چیست و چه کاربردی دارد؟
  صنعت نسوز به تولید و استفاده از مواد مقاوم در برابر حرارت و سایش برای حفاظت از تجهیزات و سازه‌ها در دماهای بالا می‌پردازد. این مواد در صنایع مختلف مانند فولاد، سیمان، پتروشیمی، سرامیک، و کوره‌سازی کاربرد دارند.

• مواد نسوز چه ویژگی‌هایی دارند؟
  مواد نسوز باید مقاومت حرارتی بالا، پایداری شیمیایی، مقاومت مکانیکی مناسب و پایداری در برابر شوک حرارتی داشته باشند.

• کدام مواد نسوز برای دماهای بالای 1500 درجه مناسب هستند؟
  مواد پایه منیزیتی و آلومینا بالا.
• مواد نسوز در چه صنایعی استفاده می‌شوند؟
  در صنایع فولاد، سیمان، پتروشیمی، شیشه‌سازی، کاشی و سرامیک کاربرد دارند.